.

ZAPIS O ROMANU „HODOČASNICI NEBA I ZEMLJE“

.

Pred našim očima iskrsavaju mistične i živopisne slike srednjovjekovne Španije. Biskup, zastupnik Velikog inkvizitora glavnoga lika (a pripovijedanje teče u prvom licu) poziva na odgovornost zbog izvršavanja vjerskih zakona i običaja jeretičkog praznovjerja. Biskupove riječi glavnog lika podsjećaju na ono što se dogodilo desetak godina ranije, a tiče se surovosti Inkvizicije prema hereticima i onima koji su sumnjičeni za herezu: „Moć Consejo Supremo de la Santa Inquisicion postala je neograničena. Otvoreni su grobovi poznatih preobraćenika kako bi se provjerilo jesu li sahranjeni po važećem crkvenom obredu. Tamo gde nije bilo prestupa kosti su vraćene u grobnicu, a gde se sumnja pokazala opravdanom bacane su psima i rasturane da im se zatre svaki trag.“ Optužuju ga da se, nasuprot savjetima roditelja, zaslužnih građana Kraljevstva i Krune, posvetio „zabranjenim mističnim knjigama praotaca“. Glavni lik se kune da to nije tačno, međutim biskup je na njegove riječi „gluh“ te ga osuđuje na tamnicu, do izricanja presude. Na tavanici tamnice se nalazio jedan otvor, kroz kojega je danju prodirao snop svjetlosti (gotovo uvijek se, u djelima u kojima likovi borave u tamnici, pridaje važnost tom „otvoru“). Čak i u zatvoru, zatočeni ljudi nisu između sebe razgovarali, bojeći se doušnika. Ipak, glavni lik u tamnici „upoznaje“ jednog Valdežanina, zatvorenika koji pripovijeda o svome životu. Karakter Valdežaninov se u najkraćem može opisati njegovom izjavom: „Na svetu ima onoliko božijih crkava koliko ima božijih ljudi. Verovanje je upisano u ljudskoj duši, i na nebu.“ Isto tako, jedna Valdežaninova izjava je ključna i za idejnu osnovu romana: „Jer, zaista, u nama ne živi samo jedna ličnost. Jedna je samo ukrotila one druge; nekada je to razbojnik, nekada častan čovek. (…) Ja sam susretao te druge ljude u sebi. Znam stoga koliko je čovek složeno delo Božje, svet u svetu, haos u haosu.“ Valdežaninova pripovijest je važna radi strukture romana a i sam pripovjedač je na kraju istakao važnost Putovanja i Priče. U romanu Uskrsunuće, Lav Tolstoj najprije opisuje užasne uvjete u kojima osuđenici borave – a riječ je o zatvorskim ćelijama u Sibiru – da bi potom ukazao na samo jedan detalj – krst koji je okačen na zidu ćelije –, čime je rekao sve.

U svitanje, u stražarskoj pratnji ( kako stoji u romanu – sudbonosnog dana) napuštaju tamnicu i kolima, koja vuku dva BIJELA konja odlaze na trg, na mjesto njihove Golgote.

„Na sredini trga glavni prostor zauzimale su dve lomače (quemadero) iznad kojih se uzdizao ogromni beli krst.“ BIJELI krst. Tim detaljima je ponuđena prava „slika“ vrijednosti koje je glavnom liku isticao biskup. Glavnog lika ipak osuđuju na Putovanje, hodočašće radi pročišćenja, dok Valdežanina spaljuju na lomači. Pri tome se događa nešto što na prvi pogled izgleda kao fantastični motiv: „Pod nogama ponositog Valdežanina potpališe vatru. Gust dim, a zatim i plamenovi vatre obaviše telo ovog hrabrog čoveka. Odjednom, dogodi se nešto neočekivano. Munja dolete iz nebesa i pogodi ga. Pre nego što je zahvaćeno plamenom lomače Valdežaninovo telo zaplamte tajanstvenim plamenom iznutra. Sklopio je ruke, bez glasa i pokreta. Iz usana, očiju i nosa pokulja dim. Iznenada, pred hiljadama očevidaca, plamteća lopta izdvoji se iz gorućeg tela. Kružila je iznad trga, a onda velikom brzinom polete prema severu, u onom pravcu gde se nalazi sveti grad valdežana Pinerolo, u Pijemontu.“

(Ovo je kratki fragment eseja o romanu „Hodočasnici Neba i Zemlje“ Filipa Davida koji sam napisao prije desetak godina, a objavljen je u mostarskim „MOTRIŠTIMA“.)

.